Wygrana Kancelarii w sprawie kredytu frankowego
W jednej z ostatnich spraw prowadzonych przez Kancelarię, doszło do kolejnej wygranej na rzecz Klientów Kancelarii. Sprawa toczyła się przed Sądem Rejonowym w Oleśnie. Klienci Kancelarii pozwani zostali przez bank z bankiem o zapłatę na skutek wcześniejszego wypowiedzenia im kredytu frankowego.
W uzasadnieniu Sąd w Oleśnie wskazał, że zapisy umowne przewidujące indeksację kredytu do franka szwajcarskiego stanowią niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.
Ponadto w ramach toczącej się w Oleśnie sprawy sądowej, jako pełnomocnik pozwanych wykazałem w ramach postępowania dowodowego, że Klienci Kancelarii nie zostali poinformowaniu o ryzku kursowym, nie otrzymali dokumentów dotyczących ryzyka kursowego, nie zostali poinformowani o kosztach ani skutkach powiązania kredytu z walutą obcą, nie przedstawiono im żadnych symulacji odnośnie tego, co się będzie dziać, jeżeli zmieni się kurs obcej waluty, nie poinformowano ich również o tym, iż w przypadku, jeżeli wzrośnie kurs franka, to saldo zadłużenia może wzrosnąć, a także nie zaprezentowano jak historycznie wyglądał kurs franka. Sąd w Oleśnie mając na uwadze powyższe informacje, uznał, że postanowienia obciążające pożyczkobiorców ryzykiem kursowym nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co pozwala na ich kontrolę pod kontem abuzywności.
Bank w niniejszej sprawie nie podał dostatecznej informacji o ryzyku kursowym, co praktycznie uniemożliwiało podjęcie racjonalnej decyzji związanej z zawarciem umowy. Jak wskazał Sąd w Oleśnie rozstrzygający niniejszą sprawę, klauzula indeksacyjna zawierająca niejednoznacznie określony warunek ryzyka walutowego ewidentnie godzi w równowagę kontraktową stron stosunku prawnego na poziomie informacyjnym, co stanowi o naruszeniu przez tę klauzulę dobrych obyczajów. Należy podkreślić, że zdaniem Sądu abuzywność tego postanowienia nie polega jedynie na samym włączeniu do umowy ryzyka kursowego, lecz przede wszystkim na nieprawidłowym pouczeniu o zakresie tego ryzyka.
W ocenie Sądu Rejonowego w Oleśnie zawarte w umowie postanowienia określające sposób wyliczenia kwoty kredytu podlegającej spłacie oraz wysokości rat kredytu są abuzywne, a tym samym nie wiążą kredytobiorców, co w realiach sprawy doprowadziło do nieważności umowy.
Zgodnie z art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Sąd uznał, iż umowa zawarta przez strony, która określała indeksację była sprzeczna z art. 3531 KC.
Zasada swobody umów
Zgodnie z zasadą swobody umów, strony zawierające umowę mogą określić stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie albo zasadom współżycia społecznego. Zasadniczym elementem każdego zobowiązania umownego jest możliwość obiektywnego i dostatecznie dokładnego określenia świadczenia. Przy określeniu świadczenia możliwe jest odwołanie się do konkretnych podstaw, możliwe jest również odwołanie się w tym zakresie do woli osoby trzeciej. Jednakże w każdym wypadku umowa będzie sprzeczna z naturą zobowiązania jako takiego, jeśli określenie świadczenia zostanie pozostawione woli wyłącznie jednej ze stron.
Kiedy postanowienia umowy są sprzeczne z naturą stosunku prawego kredytu indeksowanego do waluty obcej?
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22, sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 3851 KC.
Sąd zauważył, iż w sprawie Klientów Kancelarii, zawarte w umowie postanowienia określające sposób wyliczenia kwoty kredytu podlegające spłacie oraz wysokości rat kredytu są abuzywne, a tym samym nie wiążą kredytobiorców, a co doprowadziło do nieważności umowy.
Sąd stwierdził, iż zgodnie z art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Kiedy postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami?
Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. W celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Natomiast rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie.
Ponadto Sąd w Oleśnie uznał, iż Klientom Kancelarii przysługiwał także status konsumencki.
Kim jest konsument?
Zgodnie z art. 221 KC, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Kiedy klauzule indeksacyjne mogą być przedmiotem badania pod kątem ewentualnej abuzywności?
Klauzule indeksacyjne mogą być przedmiotem badania pod kątem ewentualnej abuzywności tylko wówczas, jeśli nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Jak wskazuje Sąd rozstrzygający sprawę, zasadniczą przesłanką abuzywności klauzul indeksacyjnych jest przyznanie przedsiębiorcy prawa do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron umowy, które może być wykorzystane do zawyżenia świadczeń konsumenta. Dotyczy to wysokości odsetek obliczanych w walucie indeksacji w oparciu o podwyższoną kwotę kapitału, jak i wysokości rat kapitałowo-odsetkowych wyrażonych w złotych.
Sąd w Oleśnie doszedł do przekonania, iż postanowienia umowy pożyczki hipotecznej mają charakter abuzywny. Jak wskazał, klauzule te kształtują stosunek prawny łączący pożyczkobiorców z bankiem w sposób naruszający równowagę kontraktową – zapewniający niedozwoloną przewagę profesjonaliście, wykorzystującemu swoją pozycję kredytodawcy, jako podmiotu silniejszego. Innymi słowy, zapewniając powodowemu bankowi możliwość dowolnego kształtowania kursu waluty, naruszają w sposób rażący interesy konsumentów w tej konkretnej sprawie. Należy zatem stwierdzić, że sporne postanowienia umowne – zgodnie z dyspozycją art. 3851§ 1 k.c. – nie wiążą konsumentów.
Jakie są konsekwencje usunięcia tego rodzaju postanowień?
Po usunięciu uznawanego za abuzywne odesłania do kursów kupna i sprzedaży z tabeli kursowej banku, niemożliwe jest określenie kursu wymiany, a tym samym wykonanie przedmiotowej umowy, a co w konsekwencji oznacza, że skuteczne zakwestionowanie kursów wymiany walut jest równoznaczne z usunięciem postanowień o indeksacji w całości. W ostateczności utrzymanie umowy bez zawartych w niej warunków nie jest możliwe, a co doprowadza do jej nieważności.
Co w świetle prawa krajowego wskazuje na nieważność umowy po usunięciu z niej klauzuli indeksacyjnej?
W świetle prawa krajowego na nieważność umowy po usunięciu z niej klauzuli indeksacyjnej wskazuje także art. 3531 KC. Jak wskazuje Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę, przyjęcie, że o charakterze kredytu indeksowanego jako podtypu umowy kredytu decyduje łącznie wprowadzenie do umowy mechanizmu indeksacji pozwalającego na ustalenie salda kredytu w walucie obcej, a następnie zastosowanie do tak ustalonego salda oprocentowania ustalanego w oparciu o stawkę LIBOR, oznacza, że tak sformułowane postanowienia wyznaczają naturę tego stosunku prawnego. Pominięcie jednego z tych elementów wypacza gospodarczy sens umowy. Tymczasem odniesienie się do pojęcia natury stosunku prawnego (art. 3531 k.c.) oznacza nakaz respektowania podstawowych cech obligacyjnego stosunku prawnego, a więc tych jego elementów, których brak może prowadzić do podważeniu sensu (istoty) nawiązywanej więzi prawnej. Oznacza również nakaz uwzględnienia tych elementów stosunku obligacyjnego, których pominięcie lub modyfikacja prowadzić by musiały do zniekształcenia zakładanego modelu więzi prawnej związanej z danym typem stosunku. Model ten powinien być zrekonstruowany na podstawie tych minimalnych (a więc i koniecznych) elementów danego stosunku obligacyjnego, bez których traciłby on swój sens gospodarczy albo wewnętrzną równowagę aksjologiczną.
Kiedy jest spełniony wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu w walucie obcej?
W tym miejscu warto przytoczyć postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2021 r., C-670/20, zgodnie z którym, wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. W tym względzie okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia wspomnianej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości. Mając na uwadze niniejsze, należy wskazać, iż przedsiębiorca nie spełnia tego wymogu wówczas, gdy konsument nie został powiadomiony przez przedsiębiorcę o kontekście gospodarczym, który może mieć wpływ na zmianę kursów walut w taki sposób, że konsument nie miał możliwości konkretnego zrozumienia potencjalnie poważnych konsekwencji dla jego sytuacji finansowego, a które mogą wyniknąć z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej.
Jakie są skutki wynikające ze zmiany kursu waluty obcej dla kredytobiorcy?
Przede wszystkim należy zauważyć, iż zmieniający się kurs waluty skutkuje zmianą wysokości rat kapitałowo-odsetkowych oraz może spowodować zmianę wysokości zadłużenia pozostającego do spłaty.
Co zauważył Sąd rozstrzygający sprawę?
Sąd Rejonowy w Oleśnie rozstrzygający sprawę zauważył, iż zwiększenie raty kredytu i jego salda w oczywisty sposób wpływa na stan majątkowy kredytobiorcy. Sąd stwierdził, iż wypełnienie obowiązku informacyjnego wymagało pełnej, jasnej i zrozumiałej informacji o ryzyku zarówno w odniesieniu do wysokości raty, jak i kapitału pozostałego do spłaty, także z uwzględnieniem nieograniczonego charakteru ryzyka walutowego.
Masz kredy te frankach szwajcarskich. Zapraszam! Jako pełnomocnik Klientów mających zadłużenie we frankach szwajcarskich prowadzę sprawy przeciwko bankom, jak i bronię klientów w sprawach zainicjowanych przez banki.