2023-09-04

Dozór elektroniczny – jak działa i jak go uzyskać?

Skazanie na karę pozbawienia wolności nie zawsze musi oznaczać konieczność jej odbycia w warunkach zamkniętych w zakładzie karnym. Od kilku lat w polskim systemie prawnym istnieje możliwość odbycia kary pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego. Warto zatem bliżej przyjrzeć się czym jest dozór elektroniczny i kiedy można się o niego starać. 

 

Co to jest dozór elektroniczny? 

Dozór elektroniczny stanowi kontrolę zachowania skazanego przez organy karne przy użyciu środków technicznych. System dozoru elektronicznego jest natomiast ogół metod oraz środków technicznych umożliwiających wykonywanie dozoru elektronicznego. 

 

Prosto rzecz ujmując, odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego polega na tym, że skazany odbywa karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym, bowiem zamiast tego skazany zobowiązany jest do przebywania w miejscu ustalonym przez Sąd jako miejsce wykonania kary, a którego to miejsca skazany nie może opuścić w innych porach niż wyznaczone przez Sąd czy też w konkretnym celu, np. wykonania pracy. 

 

Kontrola przestrzegania powyższych warunków przez skazanego odbywa się poprzez specjalne urządzenie elektroniczne (potocznie nazywane „bransoletką”), które skazany zobowiązany jest nosić na ręce albo nodze. Urządzenie to połączone jest ze specjalnym urządzeniem monitorującym, czyli odbiornik, znajdującym się w miejscu wykonywania kary. Oprócz takiego bezpośrednio nadzoru, skazany jest również pośrednio kontrolowany przez kuratora. 

 

Dozór elektroniczny – warunki 

Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego nie przysługuje wszystkim skazanym. Zgodnie z art. 42la § 1 k.k.w., karę pozbawienie wolności w systemie dozoru elektronicznego może odbywać osoba:

  1. skazana na karę pozbawienia wolności nie przekraczającej 1 roku i 6 miesięcy albo osoba skazana na karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, przy czym nie mogą zachodzić przesłanki z art. 64 § 2 k.k. (tzw. recydywa wielokrotna);
  2. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
  3. skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
  4. na odbycie przez skazanego kary w systemie dozoru elektronicznego, jak również przeprowadzenie czynności kontrolnych w tym zakresie muszą wyrazić pisemną zgodę wszystkie pełnoletnie osoby wspólnie z nim zamieszkujące w miejscu, gdzie kara ma być odbywana (co ma na celu sprawdzenie prawidłowości funkcjonowania elektronicznego urządzenia rejestrującego i monitorującego);
  5. miejsce, gdzie ma być odbywana kara w systemie dozoru elektronicznego musi spełniać określone w ustawie warunki techniczne (w głównej mierze chodzi o sprawdzenie podłączenia prądu elektrycznego w mieszkaniu oraz sprawdzenie sygnału sieci komórkowej, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania urządzeń monitorujących). 

 

Zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego można wydać skazanemu zarówno przez rozpoczęciem wykonania kary, jak również w jej trakcie. W każdym z powyższych wypadków konieczne jest zaistnienie innych przesłanek. W przypadku skazanego, który nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary w zakładzie karnym, zezwolenia na jej odbycie w systemie dozoru elektronicznego można wydać, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia go w zakładzie karnym. Natomiast skazanemu odbywającemu już karę w zakładzie karnym zezwolenie takie na odbycie pozostałej części kary w systemie dozoru elektronicznego można wydać, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.

 

Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o dozór elektroniczny 

Z wnioskiem o zezwolenie na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego najczęściej występuje skazany lub jego obrońca, jednakże z wnioskiem takim może wystąpić także prokurator, sądowy kurator zawodowy czy też dyrektor zakładu karnego, w którym aktualnie skazany przebywa.

 

Wniosek o zezwolenie na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego powinien zostać rozpatrzony przez Sąd (pozytywnie lub negatywnie) w terminie 30 dni od jego wpływu. Na odmowę wyrażenia zgody na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, w/w podmiot przysługuje zażalenie, przy czym skazany, jego obrońca i prokurator mogą składać zażalenie na odmowę także wtedy, gdy nie składali wniosku w sprawie. Kolejny wniosek skazanego lub jego obrońcy o zezwolenie na dozór elektroniczny może być złożony dopiero po upływie 3 miesięcy. Po uzyskaniu zgody na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, we wszystkich sprawach związanych z jej wykonaniem właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu kara jest lub będzie wykonywana.

 

Warunki formalne wniosku

Wniosek o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego składa się do właściwego sądu penitencjarnego, w okręgu którego kara ma być lub jest wykonywana. 

 

Wniosek ten powinien zawierać m.in.:

  1. dane skazanego (imię i nazwisko, imiona rodziców, pesel, dane do kontaktu);
  2. dokładnego określenie żądania wniosku (np. wnoszę o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego);
  3. dokładne opisanie stanu faktycznego wraz z wykazaniem spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących możliwość odbycia kary w systemie dozoru elektronicznego; 
  4. ewentualne określenie w jakim zakresie oraz w jakim celu skazany żąda możliwości wyjścia i przebywania poza miejsce wykonywania kary (np. w celu wykonywania pracy); 
  5. dowody na potwierdzenie wskazanych okoliczności;
  6. oświadczenia pełnoletnich osób wspólnie zamieszkujących ze skazanym w miejscu wykonywania kary (jeżeli takie są). 

 

Złożenie wniosku nie jest obłożone opłatą sądową. Dotyczy to także późniejszego odbywania kary w tym systemie. 

 

Obowiązki skazanego w trakcie odbywania dozoru elektronicznego 

Skazany odbywający karę w systemie dozoru elektronicznego zobowiązany jest nieprzerwanie nosić nadajnik oraz dbać o powierzone mu środki techniczne, w szczególności chronić je przed utratą, zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnymi do użytku, oraz zapewniać ich stałe zasilanie energią elektryczną. Zobowiązany jest także udostępniać podmiotowi dozorującemu powierzone środki techniczne do kontroli, naprawy lub wymiany na każde żądanie tego podmiotu, w tym również umożliwiając pracownikom tego podmiotu wejście do pomieszczeń, w których skazany przebywa, lub na nieruchomość stanowiącą jego własność lub będącą w jego zarządzie. 

 

Kolejnym obowiązkiem skazanego w czasie dozoru elektronicznego jest udzielanie prezesowi sądu lub upoważnionemu sędziemu, sądowemu kuratorowi zawodowemu, podmiotowi dozorującemu i podmiotowi prowadzącemu centralę monitorowania wszelkich wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków. Skazany zobowiązany jest także do każdorazowego stawiennictwa na wezwania sędziego i kuratora. 

 

Skazany odbywający dozór stacjonarny zobowiązany jest do pozostawania we wskazanym przez sąd lub komisję penitencjarną miejscu w wyznaczonym czasie, odbierania połączenia przychodzące do rejestratora stacjonarnego czy umożliwiania sądowemu kuratorowi zawodowemu wejście do mieszkania lub na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator. Ponadto, skazany ma obowiązek także udzielać osobom upoważnionym, na ich żądanie, wszelkich wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków, również przy użyciu rejestratora stacjonarnego.

 

Zezwolenie na opuszczenie miejsca wykonania kary i przerwa w dozorze 

Sądowy kurator zawodowy może udzielić skazanemu zezwolenia na opuszczenie miejsca wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego w przypadkach szczególnie uzasadnionych, takich jak względy zdrowotne, rodzinne lub osobiste. Zezwolenie takie może zostać udzielone jednorazowa na czas nieprzekraczający 7 dni. W tym czasie skazany powinien jednak przebywać w asyście osoby godnej najbliższej lub osoby godnej zaufania. O zezwoleniu na opuszczenie miejsca wykonania kary niezwłocznie zawiadamia się prezesa sądu upoważnionego sędziego lub sędziego penitencjarnego i wprowadzając tę informację do systemu komunikacyjno-monitorującego. Zezwolenie może zostać cofnięte skazanemu w każdym przypadku, gdy pojawią się informacje lub okoliczności uzasadniające obawę, że skazany w okresie zezwolenia może naruszyć porządek prawny. Jeżeli zezwolenie zostało cofnięte, ponowne udzielenie skazanemu zezwolenia na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru nie jest możliwe. 

 

Inną kwestią pozostaje natomiast przerwa w dozorze. Przerwa w dozorze może zostać udzielona skazanemu ze względów zdrowotnych lub osobistych. Odwołanie przerwy przez sąd może nastąpić w razie ustania przyczyny, dla której została zarządzona, lub w przypadku gdy skazany nie korzysta z przerwy zgodnie z celem w jakim ją zarządzono albo rażąco narusza porządek prawny. Postanowienie w przedmiocie przerwy lub odwołania przerwy jest zaskarżalne zażaleniem. 

 

Wykonanie kary oraz uchylenie dozoru 

Z dniem zakończenia dozoru karę uznaje się za wykonaną, chyba że uchylono zezwolenie na jej odbycie. Zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności może zostać uchylone wtedy gdy:

  1. skazany nie dotrzymał wyznaczonego terminu na zgłoszenie uprawnionemu podmiotowi dozorującemu gotowości do podjęcia czynności związanym z przystosowaniem do dozoru elektronicznego albo uchyla się do niezwłocznego zainstalowania rejestratora lub założenia nadajnika; 
  2. w czasie odbywania dozoru elektronicznego skazany naruszył porządek prawny (popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, lub uchyla się od wykonania obowiązków związanych z dozorem elektronicznym lub innych nałożonych obowiązków, orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku);
  3. skazanemu odwołano przerwę w dozorze z przyczyn innych niż ustanie przyczyny, dla której ją udzielono; 
  4. w czasie wykonania kary skazany został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary w innej sprawie.

 

W wyjątkowych przypadkach sąd może jednak odstąpić od uchylenia zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. 

 

Podsumowanie

Dozór elektroniczny, mimo rzeczywistego skazania za przestępstwo, pozwala w pewnym sensie cieszyć się wolnością. Wykonywanie kary w tej formie nadal spełnia funkcję penitencjarną, jednakże mimo to zapewnia skazanemu pewną swobodę, umożliwiającą w pewnych przypadkach kontynuowanie zatrudnienia, zajmowanie się domem czy też uczestniczenie w wychowywaniu dzieci. Trzeba jednak pamiętać, iż w ramach dozoru elektronicznego pozostaje się pod stałą kontrolą, a jakiekolwiek przewinienie może stanowić podstawę do jego uchylenia. 

 

Nasza Kancelaria oferuje szeroką pomoc w złożeniu wniosku o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, począwszy od sporządzenia wniosku do całkowitego zakończenia sprawy. Zapraszamy do kontaktu.