Usunięcie WIBOR z umowy kredytu złotówkowego – czy to możliwe?

Rok 2022 nie był łatwy dla wszystkich kredytobiorców posiadających kredyt w oparciu o zmienną stopę procentową (czyli tzw. WIBOR plus marża), a to z uwagi na drastyczną podwyżkę stóp procentowych oraz wzrost rat kredytu złotówkowego. Istnieją mocne zarzuty co do tego czy konstruowanie umów kredytowych w oparciu o WIBOR i obarczenie całym ryzykiem wynikającym ze zmiennego oprocentowania kredytu kredytobiorcę jest zgodne z przepisami prawa cywilnego oraz czy takie klauzule umowne nie mają abuzywnego charakteru. Czy zatem możliwe jest usunięcie WIBOR z umowy kredytu złotówkowego? Rozwiewamy wątpliwości. 

Czym jest WIBOR i jak się go ustala? 

WIBOR to wskaźnik referencyjny, na podstawie którego ustala się aktualne oprocentowanie dla wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów udzielanych przez banki w walucie polskiej. Jest zatem wskaźnikiem stopy procentowej, której wysokość ma bezpośredni wpływ na wysokość uiszczanych co miesiąc przez kredytobiorcę rat. 

Wskaźnik WIBOR opracowywany jest przez GPW Benchmark – spółkę córkę Giełdy Papierów Wartościowych, na podstawie udzielonej mu przez Komisję Nadzoru Finansowego zgody oraz stosownych dokumentów. Określenie wskaźnika WIBOR uzyskuje się poprzez analizę 10 największych banków krajowych i stanowi średnią arytmetyczną wielkości oprocentowania podaną przez każdy z tych banków. 

Brak wręczenia regulaminu WIBOR – podstawa do jego usunięcia z umowy 

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. „Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.” Z powyższego uregulowania wynika zatem, iż aby jakiś dokument pozostawał wiążący dla konsumenta, musi on zostać mu przedstawiony jeszcze przed podpisaniem umowy. 

Brak taki nie może być sanowany już po zawarciu umowy, przez co późniejsze wręczeniu danego wzorca pozostaje bez znaczenia i nie naprawia błędu przedsiębiorcy w tym zakresie popełnionego przy zawarciu umowy. Warto przy tym zaznaczyć, iż wystarczające dla zachowania warunku wręczenia konsumentowi wzorca przed zawarcie umowy jest jego przekazanie w formie papierowej. Niedopuszczalne jest natomiast odwołanie się wyłącznie do jego lokalizacji np. na stronie internetowej. 

W większości przypadków zawieranych umów na kredyty hipoteczne regulamin ustalania WIBOR nie był doręczany kredytobiorcy przez bank. Zamiast tego banki stosowały praktykę przekazywania osobnego dokumentu, w którym zawarta była informacja o ryzyku wzrostu stóp procentowych oraz odniesienie do regulaminu znajdującego się na stronie GPW Benchmark – bezpośrednio odpowiedzialnej za ustalanie wskaźnika WIBOR. W świetle zatem obowiązujących przepisów prawa cywilnego nie sposób uznać zasad zmiany wartości WIBOR za wiążące konsumentów, skoro nie zostały im one przedstawione przed zawarciem umowy. 

Postanowienia umowy dotyczące WIBOR jako klauzule abuzywne 

Niedostateczna informacja o zasadach zmiany wartości WIBOR powoduje, iż w umowie zawartej z bankiem mogą znaleźć się postanowienia kwalifikujące się jako niedozwolone postanowienia umowne. Niedozwolone postanowienia umowne (zwane abuzywnymi) to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione z nim indywidualnie, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. 

Takie postanowienia nie wiążą konsumenta od początku zawarcia umowy, co powoduje swego rodzaju fikcję prawną jakoby tych uregulowań w umowie nigdy nie było. Ponadto, zgodnie z art. 3853 pkt. 4 kodeksu cywilnego: „W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy”. 

Wobec powyższych uregulowań oczywistym zdaje się, iż wspominanymi powyżej postanowienia niedozwolonymi są postanowienia regulaminu ustalania WIBOR nie wręczone konsumentowi przed zawarciem umowy kredytu. Na tym nie kończy się jednak zarzut ich abuzywnego charakteru. Nieprawidłowe bowiem poinformowanie konsumenta o ryzyku związanym ze wzrostem stóp procentowych prowadzić może także do wniosku o niejednoznaczności postanowień umownych w tym zakresie i ich wprowadzającym w błąd charakterze. 

Zaznaczyć przy tym należy, iż to na banku ciąży obowiązek wykazania dochowania należytej staranności przy poinformowaniu konsumenta o tym ryzyku. Niewystarczające w tym zakresie jest przedstawienie przez bank samego oświadczenia konsumenta, którego treść de facto jest z góry narzucona przez bank. Pod uwagę wziąć należy także wszelkie okoliczności towarzyszące zawarciu umowy, w szczególności informacje przekazywane ustnie konsumentowi przez pracownika banku, który mógł dokonać zapewnień np. o braku możliwości znacznego wzrostu stóp procentowych w przyszłości.

Usunięcie WIBOR z umowy kredytu złotówkowego oraz jego skutki

Usunięcie WIBOR z umowy kredytu złotówkowego może być zatem wynikiem uznania, że konsumenta nie wiążą postanowienia dokumentu nie wręczonego mu przy zawarciu umowy (a więc regulaminu ustalania wartości WIBOR) oraz mające charakter wprowadzających w błąd. 

Jaki jest zatem skutek usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytowej? Podstawowym skutkiem jest zrównanie oprocentowania kredytu do wysokości marży, co z punktu widzenia klienta banku jest rozwiązaniem bardzo korzystnym. Po pierwsze, bank z jednej strony zmuszony będzie zwrócić nadwyżkę rat dotychczas uiszczonych przyjmując, iż ich wyliczenie powinno nastąpić wyłącznie w oparciu o samą marżę. Po drugie natomiast, wskutek usunięcia WIBOR zmaleje wysokość rat na przyszłość. Ekonomiczne korzyści wygranej sprawy o usunięcie WIBOR z umowy pozostają zatem bardzo duże. 

Zabezpieczenie roszczenia na czas postępowania poprzez usunięcie WIBOR z umowy 

W postępowaniu sądowym w sprawie usunięcia WIBOR z umowy kredytu złotówkowego istotnym z punktu widzenia klienta banku jest wystąpienie z wnioskiem o zabezpieczenie. Udzielenie zabezpieczenia będzie skutkowało tym, iż na czas trwającego postępowania oprocentowanie kredytu wyliczane będzie wyłącznie w oparciu o marżę banku lub nawet konsument nie będzie zobowiązany do spłacania kredytu w ogóle. 

Taka sytuacja miała miejsce w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie II Wydział Cywilny, który w postanowieniu z dnia 15 grudnia 2022 r. o sygn. akt II C 1/22 w sprawie przeciwko BNP Paribas o ustalenie i zapłatę, udzielił powodowi zabezpieczenia roszczenia poprzez uregulowanie, że do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, klient banku nie jest zobowiązany do spłaty rat kredytu oraz innych kosztów związanych z zaciągniętym kredytem gotówkowym. Nadto, sąd nakaz bankowi nie składać oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu oraz zobowiązał bank, aby nie przekazywał informacji o niespłaceniu przez klienta banku rat kredytu, do Biura Informacji Kredytowej lub każdemu innemu podmiotowi obrotu gospodarczego. 

W innej sprawie, Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu postanowieniem z dnia 26.01.2023 r. wydanym w sprawie V C 130/23 zabezpieczył roszczenie powódki w sten sposób, iż zobowiązał ją do świadczenia na rzecz pozwanego banku comiesięcznych rat kapitałowo odsetkowych, przy czym część odsetkowa raty będzie ustalana wyłącznie w oparciu o marżę pozwanego wynoszącą 3,09 %, a marża ta może ulec zmianie jedynie na zasadach wynikających z umowy, nakazał bankowi przedstawienie powódce w terminie 1 miesiąca od wydania postanowienia harmonogramu spłaty kredytu opartego o wysokość raty wskazanej w punkcie 1 postanowienia, zakazał bankowi złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu wyłącznie w związku z udzielonym zabezpieczeniem oraz zakazał bankowi przekazywania informacji do Biura Informacji Kredytowej  oraz innym podmiotom w związku z udzieleniem zabezpieczenia na czas trwania postępowania. W uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd wskazał: 

„Nie ulega wątpliwości, że powódka ma interes w żądaniu zabezpieczenia albowiem przedmiotowe postępowanie dotyczy nie tylko zapłaty, ale także ustalenia abuzywności postanowień umowy. W razie uwzględnienia powództwa nie będą do niej miały zastosowania zakwestionowane postanowienia umowy. Postanowienia te dotyczą wysokości raty jaką co miesiąc ma spłacać powódka. Mając na uwadze złożoną materię postępowania oraz niewiadomy czas jego trwania ( raczej dłuższy, niż kilka miesięcy) mogłoby się zdarzyć, że powódka pozbawiona zabezpieczenia byłaby zmuszona uiszczać raty kredytowe w wysokości wynikającej z umowy, którą kwestionuje. Orzeczenie Sądu wydane w niniejszej sprawie nie będzie się odnosiło bezpośrednio do dokonanych przez powódkę wpłat co przy braku zabezpieczenia może zwiększać skale roszczeń do rozliczenia. Nadto w ocenie Sądu wysokość rat jakie byłaby zmuszona płacić powódka mógłby przekroczyć jej możliwości finansowe, a brak spłaty mógłby spowodować wypowiedzenie umowy przez pozwany bank. Tak więc brak zabezpieczenia mógłby utrudnić powódce osiągnięcie celu jakim jest wykazanie, że niektóre postanowienia umowy są abuzywne. Zabezpieczenie nie powinno zmierzać do zaspokojenia roszczenia. Sposób zabezpieczenia wskazany przez powódkę uwzględnia powyższy zakaz. Z jednej strony stanowi ochronę interesu powódki, a z drugiej zapewnia bankowi regularne spłaty kapitału i marży w comiesięcznych ratach. Zabezpieczenie nie pozbawia banku możliwości wypowiedzenia umowy i to w trakcie procesu w razie gdyby powódka zaprzestała spłat kapitału i marży. […]Odnośnie żądania zakazu wypowiedzenia umowy przez pozwanego oraz wpisywania powódki do BIK jako dłużniczki Sąd uznał, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie albowiem regulował na czas procesu prawa stron zapewniając powódce trwałość umowy przy płaceniu raty kredytu ustalonej w zabezpieczeniu ale jednocześnie nie odbierając pozwanemu możliwość wypowiedzenia umowy w razie niespłacania przez powódkę rat wskazanych w zabezpieczeniu. Ograniczenie bankowi wpisu do BIK i systemu Bankowy Rejestr miało na celu ustawienie powódki w takiej samej sytuacji jak kredytobiorca spłacający regularnie raty, a nie traktowanie jej przez bank jako kredytobiorcę, który zalega z zapłatą. Jednocześnie zabezpieczenie wskazane w punkcie 3 i 4 nie ogranicza pozwanemu bankowi działań w razie niespłacania przez powódkę rat określonych w punkcie 1 zabezpieczenia”. 

Powyższe jednoznacznie dowodzi zatem, iż wystąpienie z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia o usunięcie WIBOR z umowy daje możliwość na szybką spłatę niższych rat bez konieczności wyczekiwania na prawomocne zakończenie postępowania, które de facto trwać może miesiącami a nawet latami. 

Koszty powództwa o usunięcie WIBOR z umowy kredytu 

Przy składaniu pozwu w sprawie usunięcia WIBOR z umowy kredytu trzeba uiścić opłatę sądową w kwocie 5% wartości przedmiotu sporu, nie więcej jednak niż 1.000 zł. Jeżeli zdecydujemy się wystąpić także z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia, koszt takiego wniosku to dodatkowe 100 zł. Do tego doliczyć należy także kwotę wynagrodzenia kancelarii prawnej ustalanego indywidualnie – w zależności od nakładu pracy i stopnia skomplikowania sprawy. 

Nasza Kancelaria oferuje Państwu kompleksową pomoc w sporze przeciwko bankowi o stosowanie wskaźnika WIBOR. Zapewniamy profesjonalne i indywidualne podejście do sprawy, bogate doświadczenie oraz pełne zaangażowanie. 

Zapraszamy.